Azər Həsrət, azer@azerhasret.com
“1-ci dünya müharibəsinin sonunda yaranan qısa qarışıqlıq dövrünün ardından Ermənistan 1922-ci ildə Türkiyə və Sovet İttifaqı arasında bölündü. Türkiyə tərəfdə qalan ermənilərin çoxu öldürüldü və ya sürgün edildi, Sovet tərəfində qalanlar isə qurtuluş tapdı.”
Bu fikirlər Freedom House təşkilatının bu günlərdə yayımlanan “Dünyada azadlıq” hesabatının Ermənistana aid hissəsinin girişindəndir. Biz deyilən fikirləri hələlik oxucuların ixtiyarına buraxmaq istərdik. Yalnız bir məsələyə diqqət çəkməklə: belə tərəfli bir girişi olan hesabat nə qədər obyektiv ola bilər? Hər kəs düşünsün barı…
Biz anlayırıq və görürük ki, Azərbaycanda insan hüquq və azadlıqları, misal üçün, ABŞ-da, inkişaf etmiş Avropa ölkələrində olduğu səviyyədə deyil. Bunun səbəblərini də bilirik və həmin səbəblərlə mübarizə aparırıq. Ancaq biz onu da anlayırıq və görürük ki, bəzən bir sıra qurumlar obyektiv səbəbləri nəzərə almır və ya ala bilmir.
Biz beynəlxalq qurumların, özəlliklə də insan haqları qurumlarının ölkəmizə diqqətini təqdir edirik. Yalnız bir tələbimiz də var: bu diqqət obyektiv, əsaslı və qərəzsiz olmalıdır. Təəssüflər olsun ki, hər zaman belə deyil.
Freedom House-a dəxli olmasa da, təxminən bir ay öncə Beynəlxalq Pen Klubun Azərbaycanda həbsdə olan jurnalistlərlə bağlı siyahısı yayımlanmışdı. Nə qədər təəccüblü olsa da həmin siyahıda “İdeal” qəzetinin baş redaktoru Nazim Quliyevin də adı vardı. Və iddia edilirdi ki, o da “jurnalist fəaliyyətinə görə” həbs edilib. İndi Azərbaycanda bəzi adamları çıxmaq şərti ilə media, insan haqları, QHT fəallarından soruşun görək bu Nazimi kim ümumiyyətlə jurnalist kimi qəbul edir? Bəzi insan haqları dəllallarından başqa heç kim əlbəttə!
Sözümüzün canı var. Freedom House-ın Azərbaycanla bağlı dəyərləndirməsində də, heç şübhəsiz, bu cür əsassız məlumatların yayılması öz sözünü demişdir. Misal üçün, hesabatdan oxuyuruq: “Qəzetlərin təxminən 80 faizinin sahibliyi hakimiyyətə aiddir. Müstəqil və müxalif qəzetlər maliyyə çətinlikləri ilə üzləşir və yüksək cərimələrə məruz qalırlar”. Əgər nəzərə alsaq ki, tam obyektiv yanaşma tələb edilir, onda sual olunur, qəzetlərin 80 faizinin hakimiyyətə aid olmasını hansı faktla sübut edirsiniz? Maliyyə çətinlikləri ilə bağlı deyilənlə razılaşmaq olardı. Ancaq niyə bunun yanında həm də dövlətin müxalif və müstəqil qəzetlərə ayırdığı birbaşa maliyyə yardımından söz edilmir?
Hesabatdan daha bir misal: “Hökumət müxalif fikirlər yayan bəzi İnternet saytlarını təkrar-təkrar bloklayıb”. Maraqlıdır, necə olur ki, sırf bu sahəylə məşğul olan birisi kimi şəxsən mənim bundan xəbərim olmur? Yaxud da Azərbaycan daxilində bu haqda hər hansı əsaslandırılmış informasiyaya rast gələn olubmu 2012-ci ildə? Varsa, bizə də xəbər eləsin lütfən.
Başqa bir misalda isə iddia edilir ki, hakimiyyət dini azlıqların fəaliyyətini əngəlləyir: “Azərbaycan hakimiyyəti mürəkkəb qeydiyyat tələbləri və çap materiallarının nəzarətdə saxlanması yoluyla İslam, Ortodoks Xristian və Yəhudi dinlərinə dəxli olmayan qeyri-ənənəvi dini azlıqların fəaliyyətinə əngəllər törədir”.
Çox maraqlıdır, bəs necə olmalıdır ki? Misal üçün, dünyanın terrorçu kimi tanıdığı bin Ladenin tərəfdarları, ayrı-ayrı vəhabi və ya İran molla rejiminə bağlı sözdə din pərdəli terror qruplarının fəaliyyəti yolveriləndirmi? Elədirsə, ABŞ nə üçün bin Ladeni məhv etdi?
Hesabatın bu kəsimi isə heç cür diqqətimizi çəkməyə bilməzdi: “Azsaylı erməni əhalisi də daxil olmaqla bəzi etnik azlıq qruplarının üzvləri təhsil, iş və evlə təmin edilməklə bağlı şikayətçidir. 1990-cı illərin əvvəllərində Dağlıq Qarabağdakı müharibə sonucu məcburi köçkünə çevrilən yüz minlərlə etnik Azərbaycanlı yaşayış yeri məhdudiyyətinə məruz qalır və çox zaman da dəhşətli şəraitdə yaşayırlar”.
Birincisi, Azərbaycanda etnik zəmində kiməsə qarşı hər hansı məhdudiyyət və ayrıseçkilikdən söhbət gedə bilməz. Hə, biz də bilirik ki, bir sıra şəxslər və qurumlar belə bir problemin olduğunu iddia edirlər. Ancaq hanı sübutlar?! Milli Məclis, Nazirlər Kabineti, müxtəlif nazirliklər və dövlətin istənilən idarəsində nə qədər istəsəniz etnik azlıq təmsilçisi var və heç kim heç zaman onlara etnik mənsubiyyətinə görə “gözün üstdə qaşın var” demir.
Yaxud da iddia edilir ki, Qarabağ müharibəsi sonucu köçkün düşənlərin yaşayış yeri hüququ pozulur. Düzdür, pozulur. Ancaq bunun məhz Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarını işğal etməsi sonucu baş verdiyini qeyd etmək daha düzgün olmazdımı? Halbuki hesabatı oxuyan və Azərbaycanı çox da tanımayan bir oxucu buradan belə qənaətə gələ bilər ki, Dağlıq Qarabağ müharibəsi də nəsə Azərbaycan dövlətinin özünün öz içində törətdiyi olaydır və buna görə də insanların yaşayış yeri hüququ pozulur. Yəni bu fakta görə, əslində, Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarını işğal etməklə yüz minlərlə insanımızı yurd-yuvasından edib insan hüquqlarını pozduğu ayrıca qeyd edilə bilərdi.
Hesabatda bu cür tənqidə dayanması çətin olan məqamlar çoxdur. Onlar arasında Bakı şəhərinin yenidən qurulması ilə bağlı insanların guya evlərindən zorla çıxarılması haqqında iddialar, yaxud da qadınlara qarşı dövlət səviyyəsində ayrıseçkiliyin tətbiq edilməsi kimi absurd fikirlər də yer alır. Bunlara da şərh verə bilərdik. Ancaq, deyir, “görünən dağa bələdçi nə lazım?”
Bu yazını yazmaqda məqsədimiz heç də Freedom House-ın dəyərli sandığımız fəaliyyətini və hesabatını gözdən salmaq deyil. Sadəcə onu diqqətə çatdırmaq istədik ki, yuxarıda qeyd edilən əsassız “faktlar”a dayanan bir hesabatla Azərbaycanı (yəni mənim dövlətimi! – A.H.) bir ildir qanın su yerinə axdığı Suriya ilə, yaxud da bir nazirini ölkə rəhbərinin ölümünə ağlamadığı üçün qumbaraatanla ölüm hökmünə məhkum edən Quzey Koreya ilə, lap elə acından günorta yuxudan duran, iqtisadiyyatı sıfırın altında olan, müxalifətin mitinqində on nəfəri bir gündə qətlə yetirən, qəzetləri Azərbaycan qəzetlərinin tozuna belə çatmayan Ermənistanla bir sırada görmək olarmı? Olmaz əlbəttə! Ancaq görənlər varmış. Və hətta Ermənistanın bizdən daha azad olduğunu belə iddia edərək. Ona görə də bu ölkə Azərbaycandan bir addım öndə, yarımazad ölkələr sırasında yer alıb.
İndi isə girişdə verdiyimiz sitata qayıdırıq. Ermənistanın bir zamanlar hansısa daha böyük və bütöv olduğunun iddia edildiyi belə bir hesabat, təbii ki, Azərbaycana münasibətdə yetərincə obyektiv olmamalı idi. İndi bu hesabatı hazırlayanlara sual versək ki, məgər həmin dönəmlərdə Ermənistan adlı hər hansı bir dövlətmi, siyasi quruluşmu vardı ki, onun yarısı o tərəfdə, yarısı da bu tərəfdə qalmış olsun?!
Sonda bir daha qeyd etmək istərdik ki, bu yazıda bəzi məqamlara aydınlıq gətirməkdə amacımız heç də Freedom House-ı gözdən salmaq deyil. Biz həmin təşkilatın faydalı işlə məşğul olduğunu bilirik və qəbul edirik. Ona görə də istəməzdik ki, hesabatlar açıqlayarkən kimlərinsə uydurduğu yalan məlumatlara əsaslansınlar. Daha dürüst, tam obyektiv məlumatlara gərək varsa, biz bunu təmin etməyə hazırıq. Necə ki, bir zamanlar etmişdik və onda Azərbaycanın adı nəhayət ki, yarımazad ölkələr sırasına salınmışdı…
Azer Hasret, azer@azerhasret.com*
“Following a short period of independence amid the turmoil at the end of World War I, Armenia was divided between Turkey and the Soviet Union by 1922. Most Armenians in the Turkish portion were killed or driven abroad during the war and its aftermath, but those in the east survived Soviet rule.”
These thoughts are coming from the Armenian part of the Freedom House`s “Freedom in the World” report which was published recently. For now we would like to leave these ideas to the readers` reprobation. Just only attracting attention to one point: how a report with such introduction can be objective? Let everyone to think for a time…
We understand and see that human rights and freedoms in Azerbaijan are not in the same level as for example in the United States or European countries. We know the reasons of this situation too and struggle with them. But we understand and see also that sometimes some organizations don`t or can`t take into consideration objective reasons.
We appreciate attention of international organizations to our country, especially of those dealing with human rights. Just with one desire: this attention must be objective, well-founded and not biased. Unfortunately this is not always so.
Even this doesn`t have anything to do with Freedom House, I will give one example. Somewhere one month ago the International Pen has published a list of journalists in prison in Azerbaijan. To our surprise the name of Nazim Quliyev, an editor-in-chief of newspaper-racketeer “Ideal” was also included into the list. And it was claimed that he is imprisoned “due to journalism activity”. Just now in Azerbaijan with exception of some people let`s ask mass media, human rights and NGO activists if they consider this same Nazim as a journalist. Except some human rights manipulators no one of course will consider him as a journalist!
There is a reason to bring above said to the attention. Surely, such kind of un-founded information dissemination has played a significant role while compiling Freedom House`s report on Azerbaijan. For example, we read in the report: “Approximately 80 percent of newspapers are owned by the state. Independent and opposition papers struggle financially and have faced heavy fines and imprisonment of their staff”. If to take into consideration that objective approach is needed here, we can ask a question: are there evidences proving that 80 percent of newspapers belong to government? We can agree with the claim in regard to financial difficulties. But why not to note alongside with this state financial support allocated to the same independent and opposition newspapers?
One more example from the report: “The government has repeatedly blocked some websites featuring opposition views”. It is interesting, why being a person dealing especially with this sector I don`t have any information about this? Or is there anyone who has information about blocking of internet sites within Azerbaijan in 2012? If yes, please share facts with us too.
In another example there is a claim that the government creates obstacles for the religious activists: “The government restricts the practice of “nontraditional” minority religions—those other than Islam, Orthodox Christianity, and Judaism—through burdensome registration requirements and interference in the importation and distribution of printed religious materials”.
It is very interesting, how can be in other way? For example, must be allowed the existence of the followers of bin Laden, the world known terrorist, different Wahhabi or linked to Iranian mullah regime so-called religious, but terrorist groups? If so, why the U.S. has eliminated bin Laden?
This passage of the report had to attract our attention anyway: “Some members of ethnic minority groups, including the small ethnic Armenian population, have complained of discrimination in areas including education, employment, and housing. Hundreds of thousands of ethnic Azeris who were displaced by the war in Nagorno-Karabakh in the early 1990s remain subject to restrictions on their place of residence and often live in dreadful conditions”.
Firstly, it is impossible to speak about discrimination imposed on any ethnic minority representative in Azerbaijan. Yes, we also know that some people claim that there is such kind of problem. But where are evidences? The Parliament, Cabinet of Ministers, different ministries and all state structures are full of ethnic minority representatives and no one at any time due to their ethnic background tells them “you have an eyebrow on your eyes”.
Or one more passage says that the rights of people to place of residence, who were forced to become the IDPs, are violated. Yes, right, these rights are violated. But wouldn`t it be correct to note that these rights are violated due to occupation of Azerbaijani lands by Armenia? In this situation not well-informed reader, who reads this report would think that the war in Nagorno Karabakh is a problem created by Azerbaijani government and that`s why the rights of people to place of residence is violated. We mean, actually would be possible to note that the rights of people to the place of residence is violated due to Armenian occupation of Azerbaijani lands and forcible displacement of people as a result of this occupation.
There are quite a lot passages in the report which can be considered as vulnerable to criticism. Among them there are claims telling that people were violently forced out from their residences in the framework of rebuilding of Baku city or such absurd thoughts saying allegedly women are discriminated while hiring people to state structures. We could comment on these allegations too. But as it is said, “no need for guide to the mountain which is already seen”.
While writing this article our aim is not just to blackmail Freedom House`s activities and report which we highly appreciate. We only wanted to bring to the attention that with the report based on above mentioned “facts” Azerbaijan (just my country! – A.H.) can`t be placed in the same line with such countries like Syria, where it is already one year as peoples blood is flowing by river, or North Korea, where one minister was sentenced to death with launcher due to not enough crying while the leader of the country has died, or even with Armenia where people wake up only by afternoon due to hunger and the economy is under zero, or ten person is killed within one day while attending an opposition rally and newspapers of which are very far behind of Azerbaijani newspapers. No one can see Azerbaijan in this line of countries. But there are some people who can see and even claim that Armenia is freer than we. That`s why Armenia is placed one step forward, among those countries with partly freedom.
Now we turn back to the citation which was pasted at the beginning. Such a report, which claims that Armenia was “bigger and whole” some period of time ago, could not be enough objective towards Azerbaijan. If we could address a question to the person who prepared this report, was there a state or any political institution named Armenia in those times which could be then divided into two parts?
At the end, again, we would like to note that while commenting on some passages of the report we are not aiming to blackmail the Freedom House. We know that this organization is dealing with very useful activities and we appreciate it. That`s why we would not this organization to be based on unfounded claims disseminated by some people while compiling reports. If there is a need for fair, objective information, we are ready to provide this. As we had made this before and Azerbaijan once was named among partly free countries…
*Azer Hasret is a chairman of Baku based freedom of expression organization – Central Asian and Southern Caucasian Freedom of Expression Network (CASCFEN – www.cascfen.net)